Niesporczaki na kacu

Kac morderca nie ma serca, jak mawiali starożytni. Jednym z najważniejszych czynników składających się na ten przykry stan jest odwodnienie organizmu spowodowane wyłączeniem hormonu przysadki, który pozwala odzyskiwać wodę z nerek.

Niesporczaki potrafią jednak radzić sobie ze skrajnym odwodnieniem, chociaż powody, dla których się z nim zmagają, są odmienne niż u ludzi. Jak to robią? I dlaczego do badania tego mechanizmu potrzebny był etanol?

This is a tardigrade (aka a Water Bear). Fascinating microorganisms ????https://t.co/GeyzifjAmx pic.twitter.com/sXlwMLiYyf

— Rex the TV Terrier ™ (@rexthetvterrier) September 19, 2022

Wodny niedźwiadek

Niesporczaki bywają nazywane wodnymi niedźwiadkami; kształtem ciała przypominają ludzika Michelin, mają osiem żałośne krótkich nóżek i śmieszny ryjek. Są malutkie – największe osobniki dorastają co najwyżej do milimetra.

Tym, co naprawdę nas interesuje, nie jest jednak aparycja niesporczaków ale ich super moce: potrafią wytrzymać skrajnie wysokie ciśnienie i temperaturę (świetnie sobie radzą w różnych miejscach oceanu, nawet w okolicy kominów hydrotermalnych), a przy tym są jedyną poznaną formą życia, jaka jest w stanie przetrwać w przestrzeni kosmicznej.

Wielka posucha

Ciśnienie, temperatura, promieniowanie kosmiczne… okej, wszystko to rozumiemy. Ale jak wodny niedźwiadek radzi sobie bez wody? Okazuje się, że doskonale. Naukowcy postanowili więc przyjrzeć się bliżej temu zjawisku i sprawdzić, czy aby przypadkiem nie można przenieść go na ludzi. Do jakich wniosków doszli?

Przede wszystkim do takich, że za możliwość wytrzymania skrajnego odwodnienia odpowiadają specjalne białka. Tak przynjamniej twierdzą badacze z Uniwersytetu Tokijskiego, którzy wnioski swoich analiz opublikowali w PLOS Biology. Kto ciekawy, może sobie poczytać.

Jak to się robi?

Zwykle komórka pozbawiona wody kurczy się – dlatego właśnie z winogrona robi się rodzynka. Niesporczaki potrafią jednak oszukać system. Jak tłumaczy Takekazu Kunied, biolog z Uniwersytetu Tokijskiego, w momencie odwodnienia aktywują się u nich specjalne białka CAHS (cytoplasmic-abundant heat soluble), które nie pozwalają komórce zapaść się i stracić formę. Dzięki temu wpada ona w stan tzw. anhydrobiozy, czyli takiej trochę pauzy życiowej, trwającej aż do momentu, kiedy znów pojawi się woda.

Czy ludzie też tak mogą?

No właśnie. Byłoby wspaniale, prawda? Naukowcy postanowili to sprawdzić, co jednak nie było proste. Badania przeprowadzono na komórkach ludzkich i owadzich, jednak testy wymagają zabarwienia analizowanego materiału. No i tu zaczyna się problem, bo barwniki stosowane w laboratoriach to roztwory wodne.

W testach postanowiono zatem wykorzystać alkohol etylowy. Mimo iż na razie nie udało się sprawić, by komórki ludzkie potrafiły robić takie sztuczki, jak te pobrane od niesporczaków, świat nauki (i zapewne nie tylko on) nie traci nadziei, że kiedyś będzie można zmienić ten ponury stan. Jak mówi Takekazu Kunieda, "wszystko, co dotyczy niesporczaków, jest fascynujące". Może więc wodne niedźwiadki będą mogły czegoś nas nauczyć.