Kanał Elbląski to najdłuższy kanał żeglowny w Polsce. O jego unikalności stanowi występowanie pięciu pochylni, którymi statki przetaczane są przy użyciu specjalnych platform ustawionych na szynach. Różnica poziomów, którą musi pokonać statek wynosi około 100 m na przestrzeni 9,6 km. Kanał o długości prawie 85 km łączy jezioro Drużno z jeziorem Szeląg i umożliwia podróż drogą wodną z Elbląga do Ostródy. Kanał jest jedną z dwóch tego typu dróg wodnych na świecie. Podobny obiekt, Kanał Morissa, znajduje się w amerykańskim stanie New Jersey, jednak obecnie nie jest czynny.

Historia
Połączenie Prus Wschodnich z Morzem Bałtyckim planowano już od XVIII wieku, jednak największym problemem było stworzenie sposobu pokonania dużej różnicy wysokości na trasie kanału. Decyzja o budowie kanału zapadła w 1837 roku. Twórcą koncepcji, projektantem i kierownikiem budowy był niemiecki inżynier George'a Jacob'a Steenke. Wzorując się na wspomnianym Kanale Morissa zmodyfikował on amerykańskie rozwiązania techniczne i dostosował je do warunków pruskich. Steenke zaprojektował system kanałów, pochylni i śluz, dzięki którym pokonanie różnicy poziomu wód stało się możliwe. Przeprawa wyłącznie za pomocą śluz wymagałaby powstania około 30 takich obiektów hydrotechnicznych i byłaby zupełnie nieopłacalna. Budowę kanału rozpoczęto w 1844 roku, pierwszy statek przepłynął nim 31 sierpnia 1860, a oficjalne otwarcie nastąpiło wiosną 1862 roku.

Informacje praktyczne
Kanał Elbląski można przepłynąć kajakiem, motorówką jachtem mieczowym i balastowym, a także statkiem białej floty. Coraz częściej na szlaku pojawiają się tzw. hausbooty, czyli barki motorowe. Wzdłuż Kanału Elbląskiego prawie w ogóle nie ma infrastruktury dla turystów wodnych, co powinno się zmienić w ciągu kilku najbliższych lat. W ramach programu współfinansowanego z UE mają tu powstać przystanie, pomosty cumownicze i mariny. W podróż po Kanale Elbląskim warto zabrać lornetkę i aparat fotograficzny. Oprócz unikalnych walorów technicznych samego kanału, który w 1978 roku został uznany za zabytek kultury materialnej, można także podziwiać walory przyrodnicze najbliższej okolicy. Jezioro Drużno jest popularnym miejscem uprawiania birdwatchingu, czyli hobby polegającego na obserwacji ptaków.

Podróż po pochylni
Statki, jachty, motorówki i kajaki są transportowane przez pochylnie na wozach transportowych, które poruszają się po dwóch równoległych torowiskach - jeden w dół, a drugi w górę. Dół wózka składa się z drewnianych belek. Boki wózka, to stalowe ściany, a na górze każdej z nich znajduje się pomost z barierką i drabinkami, umożliwiającymi zejście na ziemię. Na pomoście znajduje się gong, w który trzeba uderzyć aby rozpocząć jazdę oraz hamulec ręczny na wypadek awarii. W celu skorzystania z pochylni należy wpłynąć na zatopiony w wodzie wózek. Jacht płynie początkowo razem z wózkiem, a następnie powoli osiada na wózku. Osoby na pomoście mają wtedy za zadanie odpowiednio szybko luzować cumy. Na jednym wózku mogą się zmieścić maksymalnie 3 jachty. Prędkość wozu wynosi od 1,5 do 2,5 km na godzinę. Czas przejazdu przez jedną pochylnię to około 15-30 minut, a przez cały kanał - około 2 godziny.

Ciekawostki
- różnica poziomów w kanale wynosi mniej więcej tyle, co wysokość wieży katedry w Elblągu
- pierwsi turyści popłynęli kanałem w 1912 roku
- w sezonie turystycznym szlakiem Kanału Elbląskiego przepływa średnio około 40 tysięcy turystów
- Kanał Elbląski bywa błędnie nazywany Kanałem Elbląsko-Ostródzkim lub Kanałem Ostródzko-Elbląskim
- większość urządzeń hydrotechnicznych funkcjonuje od początku powstania kanału

Zdjęcia: A.M.