Wielka Pętla Wielkopolski. Od Noteci do Warty

W podróży po Wielkiej Pętli Wielkopolski czekają nas nowe wyzwania i przygody. Z Nakła nad Notecią kierujemy się na południe. Zastaniemy tam kanały i malownicze jeziora, a także ślady tysiącletniej historii, ponieważ zbliżamy się do Szlaku Piastowskiego.

Początkiem tego odcinka jest Kanał Bydgoski, łączący dorzecza Wisły i Odry. Posiada on 6 śluz, a stan wody utrzymywany jest zasadniczo na jednym poziomie. Kanał należy do II klasy drogi wodnej, szerokość szlaku wynosi od 28 do 30 metrów. Na długości nawigacyjnej szlak ma głębokość 1,3 metra, ale na niezamulonych odcinkach może dochodzić do 2 metrów. Okres nawigacyjny trwa od kwietnia do maja. Informacje na temat warunków nawigacyjnych oraz wysokość opłat za śluzowanie znajdziemy na stronie RZGW w Poznaniu.

Kanał Bydgoski
Kanał Bydgoski to unikalny na skalę europejską przykład XVIII-wiecznej myśli technicznej oraz rozwoju techniki na przełomie XIX i XX wieku. Jest najstarszym kanałem w Polsce – zbudowany został w latach 1772 – 1774. Pierwsze śluzy wykonane były z drewna, ich obecna konstrukcja pochodzi z lat 1912 – 1914. Ciekawostką jest wykorzystanie śluzy „Okole” jako element scenografii w jednym z odcinków serialu „Czterej pancerni i pies” z 1968 roku. Jej wrota posłużyły jako tama, którą Gustlik wysadził jednym strzałem. W 2005 roku kanał został wpisany do rejestru zabytków.

Na Kanał Bydgoski dostajemy się po pokonaniu śluzy nr 8 „Nakło Wschód”, wybudowanej na początku XX wieku. Obiekt ten zamyka kanał na jego połączeniu z Notecią. Czas napełniania komory śluzy to 5 minut, a praktyczny czas jednego śluzowania 25 minut. Chwilę później czekan nas kolejna przeprawa, tym razem przez śluzę nr 7 „Józefinki” (lewa strona nadaje się do postoju, na dolnych głowach śluzy znajduje się most drogowy na trasie Nakło – Potulice – Bydgoszcz).
Po wypłynięciu ze śluzy czeka na nas prosty, 12-kilometrowy odcinek Kanału Bydgoskiego. Płynąc nim, będziemy mijać most drogowy Ślesin – Gorzeń i wieś Gorzeń po prawej stronie. We wsi znajduje się sklep spożywczy, a do brzegu możemy zacumować 200 metrów poniżej mostu.

Przed nami decyzja – za chwilę znajdziemy się na skrzyżowaniu Kanałów Bydgoskiego i Górnonoteckiego. Możemy kontynuować podróż Wielką Pętlą Wielkopolski kierując się na południowy wschód Kanałem Górnonoteckim lub wybrać drogę Kanałem Bydgoskim. Ten drugi zaprowadzi nas do Bydgoszczy. Najpierw jednak będziemy musieli pokonać śluzę nr 6 „Osowa Góra” oraz stopień wodny nr 5 „Prądy”.
Przy obu śluzach znajdują się niskie mosty – w Osowej Górze o wysokości 3,73 metra, a w przy śluzie nr 5 – 3,85 metra. Poniżej śluzy nr 5 z prawej burty znajduje się ujście ścieków z miejscowej oczyszczalni co często tworzy w tym miejscu płycizny. Widoczne są także zawirowania wody. Płynąć należy środkiem lub bliżej lewej strony.

W Bydgoszczy możemy skorzystać z mariny „Gwiazda” – to pierwsza przystań o europejskich standardach wybudowana w ramach programu rewitalizacji Bydgoskiego Węzła Wodnego i śródlądowego połączenia wodnego Wisła-Odra. Marina znajduje się w zachodniej części Bydgoszczy na osiedlu Miedzyń, przy stadionie Klubu Sportowego „Gwiazda” i dwóch śluzach: Czyżkówko i zabytkowej śluzie VI. Przystań posiada stanowiska postojowe, parking dla samochodów, pomosty z gniazdami elektrycznymi. Fragment starego kanału zaadaptowano na cumowisko dla jednostek pływających. Marina to także przystanek końcowy dla Bydgoskiego Tramwaju Wodnego.
W położonym obok niej ośrodku sportowym można skorzystać z pryszniców, zaplecza sanitarnego, pomieszczeń kuchennych oraz infrastruktury sportowej, wypożyczalni łodzi motorowych i kajaków, a także wypożyczalni rowerów.
Płynąc dalej miniemy jeszcze dwie śluzy: Czyżówkowo oraz Okole, za którą, ok. 400 metrów dalej, kończy się Kanał Bydgoski.

Kanał Górnonotecki
Kanał został oddany do użytku w 1882 roku, ma 25 km długości i należy do klasy Ia drogi wodnej. Głębokość szlaku żeglownego wynosi od 0,8 do 1,2 metra, szerokość 15 do 20 metrów. Łączy Kanał Bydgoski z Notecią Górną, zasila Kanał Bydgoski w wodę, odprowadza nadmiar wód w czasie roztopów i spełnia rolę melioracyjną. W kanale znajduje się 6 śluz, zbudowanych w latach 1882 – 1883. Okres nawigacji trwa od kwietnia do listopada. Pływanie po kanale małymi jednostkami jest utrudnione przez  roślinność, która całkowicie pokrywa powierzchnię wody. Na trasie znajduje się kilka mostów – najniższy w Łochowie, o wysokości 3,6 m.
Kanał Górnonotecki znajduje się w Kotlinie Toruńskiej. Odcinek kanału (od km 137,5 do 146,6) poprowadzony został krzywiznami wśród niewielkich, lesistych wzniesień. Wysokie, piaszczyste brzegi z bogatym zadrzewieniem tworzą bardzo ładny krajobraz, niezwykle atrakcyjny turystycznie.

Po przepłynięciu kilku śluz możemy zatrzymać się w miejscowości Łochowo, żeby zrobić zakupy.  Od Łochowa kanał przebiega przez zalesioną, płaską morenę, z otaczającym brzegi lasem sosnowym. Na lewym brzegu znajduje się przyjemna polana z piaszczystym brzegiem, dobre miejsce na postój z ogniskiem. Płynąc dalej na południe miniemy przecięcie Kanału Górnonoteckiego ze Starą Notecią. W tym miejscu należy uważać, trzymać się środka i prawego brzegu, bo prąd Starej Noteci ściąga łodzie do koryta rzeki, które jest zablokowane starymi palami.
Następnie mijamy stopień wodny nr 5 – Dębinek Południowy. Za śluzą, w zupełnym pustkowiu znajduje się miejsce na postój. Kanał Górnonotecki ma swoje zakończenie w Antoniewie.
Noteć                           

Wpływamy ponownie na rzekę Noteć. Naszym pierwszym postojem zaraz po wpłynięciu na rzekę może być Łabiszyn. Można tu zacumować zaraz za mostem i skorzystać ze znajdującej się w pobliżu stacji paliw. Możemy także skorzystać z postoju przy stopniu wodnym nr 2 Łabiszyn, gdzie znajduje się miejsce na rozbicie namiotów, ognisko i miejsce, z którego można pobrać wodę pitną.
Łabiszyn jest ładnym miasteczkiem, w którym znajdziemy dwa ładne kościoły: pw. Zwiastowania NMP z XVIII w oraz pw. św. Mikołaja, zbudowany jako zbór kalwiński w 1594 roku, potem przekazany franciszkanom i przebudowany przez włoskiego architekta Piotra Fontanę. W pobliżu, na brzegu Noteci, znajduje się także zespół pałacowy w Lubostroniu. Pałac Skórzewskich zaliczany jest do najpiękniejszych pałaców klasycystycznych w Polsce – wybudowany został przez czołowego architekta klasycyzmu, Stanisława Zawadzkiego. Obecnie pałac jest instytucją kultury.

Jeziora Wielkiej Pętli Wielkopolski
Czas na pierwsze jezioro na naszej trasie - Jezioro Wolickie, przepływowy akwen o kształcie zbliżonym do owalnego. Brzegi jeziora są płaskie, częściowo zadrzewione, a wybrzeże porośnięte trzcinami i sitowiem, wśród których można znaleźć kilka podejść do piaszczystego lądu. Po lewej stronie zobaczymy zatokę ośrodka wczasowego. Niestety widoczna w pobliżu łąka nie nadaje się na postój, ze względu na przybrzeżne mielizny, rafy kamienne i dopychający wiatr.
Po przepłynięciu jeziora i płynąc dalej Notecią trafiamy do Barcina. Nad Notecią znajduje się przystań żeglarska „Neptun”, z miejscami noclegowymi, sanitariatami, wypożyczalnią kajaków i rowerów oraz warsztatem mechanicznym.
Po opuszczeniu Barcina trafiamy na typowo przepływowe jezioro Sadłogoszcz o długości 2,2 km. Szlak żeglowny został tu oznaczony bojami. Brzegi porośnięte są szuwarami, ale południowy nadaje się do zacumowania i zrobienia zakupów w pobliskiej Sadłogoszczy. Kiedy miniemy jezioro chwilę później czeka na nas następne, Jezioro Mielno (długość szlaku żeglownego przez akwen wynosi ok. 5 km). To jezioro rynnowe, którego lewy brzeg jest typowo rolniczy, po prawej stronie znajdują się tereny leśne, m. in. piękne lasy sosnowe. Jezioro jest także ostoją różnych ptaków i szczególnie w godzinach wczesnoporannych oraz wieczornych miejscem idealnym na ich obserwację.

Gdy miniemy Jezioro Mielno, ponownie wpływamy na Noteć i po ok. 2 km dopływamy do Pakości. Zatrzymać się możemy w awanporcie dolnym tutejszej śluzy. W Pakości znajduje się słynna Kalwaria Pakoska, której początki sięgają 1628 roku. Jest to jedyna kalwaria w Polsce zachowana w pierwotnym stanie.

Gopło i Kruszwica
Niewątpliwie spektakularnym miejscem jest Jezioro Gopło, znane z legendy o Popielu i myszach, a także jako miejsce, gdzie miała mieszkać nimfa Goplana. Gopło jest typowym jeziorem rynnowym, z płaskimi brzegami, które częściowo porośnięte są lasami. Jezioro zaliczane jest do III kl. drogi wodnej. Szerokość szlaku wynosi 50 metrów (wyjście poza szlak może skończyć się wejściem na mieliznę), głębokości wahają się od 1,8 do 2,4 metra. W środku Gopło rozdziela się na dwie zatoki otaczające Półwysep Potrzymiech. Należy pamiętać, że całe Gopło leży na terenie Nadgoplańskiego Parku Tysiąclecia. Obowiązuje zakaz wpływania do Zatoki Pięciu Wysp oblewającej Potrzymiech od zachodu oraz do Zatoki Suchej, Drewnik, Kickowskiej i Ostrowskie Kąty. Na całej długości jeziora są pomosty – w Łuszczewie i Mielnicy Dużej. Można tam dobić i po uzyskaniu zgody skorzystać z infrastruktury.

Odwiedzając jezioro nie możemy ominąć słynnej Kruszwicy, legendarnej stolicy pierwszych Piastów. Mysia Wieża jest pozostałością zamku zbudowanego przez Kazimierza Wielkiego w połowie XIV wieku. Część murów zamku odrestaurowano, podobnie jak bramę wjazdową i most zwodzony. Jeszcze starszym rodowodem może pochwalić się kolegiata pw. Św. Piotra i Pawła, prezentująca niemal czysty styl romański, który jest w Polsce niezwykle rzadki.
W Kruszwicy znajduje się jedyna na Gople marina, Przystań Klubu Żeglarskiego Popiel.

Kanał Ślesiński
Łączy Gopło z Wartą. Szerokość szlaku żeglownego wynosi od 22 do 25 metrów, głębokość wody w kanale wynosi od 1,3 do 2,2 metrów. Ten fragment Wielkiej Pętli Wielkopolski składa się z kilku odcinków: sztucznego, od Jeziora Gopło do Jeziora Czarnego, z dwoma stopniami wodnymi w Koszewie i Gawronach; łańcucha jezior: Ślesińskiego, Mikorzyńskiego, Pątnowskiego oraz Czarnego i wreszcie część trzecia, sztuczny kanał od Jeziora Pątnowskiego do Warty z dwoma stopniami wodnymi w Pątnowie i Morzysławiu. Na jeziorach znajdują się liczne punkty, w których możemy zacumować. Na Jeziorze Mikorzyńskim mamy pomost w Wąsoczy, przystań „Bernandynka” na południowo – wschodnim brzegu jeziora. Na Jeziorze Pątnowskim przystań Klubu Żeglarskiego Kopalni Węgla Brunatnego „Konin” czy Centrum Rekreacyjno – Szkoleniowe „Glaspo” oraz Przystań Gosławice na południowym brzegu jeziora, z której można skorzystać wybierając się na zwiedzanie Konina.
Przystań oferuje pomosty cumownicze, możliwość podłączenia do prądu, sanitariaty, punkty gastronomiczne i wypożyczalnię sprzętu pływającego.

Wśród miejsc, które mijamy po drodze znajduje się wieś Warzymowo, z której według legendy miał pochodzić Piast Kołodziej i jego żona Rzepicha (przy kościele znajduje się pomost do cumowania łodzi). Przede wszystkim powinien nas jednak zainteresować  Ślesin, jeden z większych ośrodków wypoczynkowych i sportów wodnych w Wielkopolsce z nowoczesna mariną, przystaniami i hotelami. W okolicach miasta jest ponad 200 km szlaków rowerowych, a atrakcją turystyczną jest klasycystyczny łuk triumfalny wzniesiony przez mieszczan w 1812 roku na cześć Napoleona.

Znajdując się na Jeziorze Pątnowskim lub Mikorzyńskim nie można pominąć znajdującego się w pobliżu Lichenia. Tutejsze Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej Królowej Polski to największy obok Częstochowy ośrodek kultu maryjnego w naszym kraju. Obiektem kultu jest maleńki obraz Maryi (9,5 na 15,5 cm) zrobiony na desce. Obraz jest niewielki, ale tutejsza bazylika imponująca, bo ma 139 m długości, 77 szerokości, 44 m wysokości (nawa główna) i 103,5 m (kopuła) a powierzchnia świątyni to 23 tys. metrów kw. Warto wejść na wieżę widokową o wysokości 141,5m, z której rozpościera się fenomenalna panorama na spory odcinek Wielkiej Pętli Wielkopolski i sąsiednie miasta.

 
Podróż kończymy w Koninie. Miasto wita wodniaków Bulwarem Nadwarciańskim oddanym do użytku w 2011 roku. Warta dzieli Konin na dwie części – powstałe w średniowieczu Stare Miasto leżące w dolinie oraz Nowe Miasto budowane od 1951 roku jako zaplecze tutejszych kopalń i elektrowni. Jeden z bardziej tajemniczych zabytków stoi na skwerze przed gotyckim kościołem św. Bartłomieja. Chodzi o romański słup drogowy z piaskowca w kształcie kręgla z napisem informującym nas o tym, że 1151 roku postawił go palatyn Piotr.
Sam gotycki kościół to najstarsza świątynia w mieście, z końca XIV wieku, z bogatym wyposażeniem i pamiątkami z czasów powstania. W sąsiedztwie kościoła znajduje się ratusz zbudowany przed 1803 rokiem. Centralnym miejscem miasta jest rynek (Plac Wolności) wytyczony w końcu XIII wieku, zabudowany kamienicami z XIX wieku, wśród których wyróżnia się Dom Jana Zamełki z XVI wieku i budynek dawnego starostwa.

W tym punkcie szlak Wielkiej Pętli Wielkopolski po raz kolejny dociera do znanej nam już z innego odcinka rzeki Warty. Przed nami ostatni etap podróży, w którym popłyniemy w dół królowej rzek Wielkopolski i wyruszając z Konina dotrzemy z powrotem do Poznania.