W ramach naszych poradników opisujących warunki żeglowania na różnych akwenach, przedstawiamy pierwszą część obszernego artykułu Macieja Szemplińskiego o Balearach. Autor na swoim jachcie od kilkunastu lat penetrował ten obszar i jego wiedzy i doświadczeniu można zaufać.

O Balearach ogólnie

Baleary leżą w centralnej części zachodniego Morza Śródziemnego. Na północy odległość od lądu stałego, np. z Barcelony do Puerto de Soller na Majorce, wynosi ok. 100 Mm, na zachodzie, z Denia do Puerto Ibiza jeszcze mniej – to zaledwie ok. 60 Mm. Od wybrzeży Algierii dzieli Baleary 130 Mm. Ze wschodniego wybrzeża Menorki na Sardynię mamy ok. 200 Mm.

Baleary to nie tylko Majorka, Cabrera i Menorka oraz Ibiza i Formentera (grupa Pitiuzów). W obszar archipelagu wchodzą liczne, mniejsze wyspy i wysepki, jak Dragonera, Tagomago czy Vedrá – by wymienić tylko ważniejsze. Nadzwyczaj urozmaicona linia brzegowa Balearów rozciąga się w sumie na ok. 1000 km. Każda z wysp jest inna, ma inną geografię i inny charakter. Pomiędzy poszczególnymi wyspami istnieją również różnice klimatyczne. Łączna powierzchnia archipelagu Balearów wynosi 5014 km², a liczba mieszkańców prawie 680 000. Odległości między portami i kotwicowiskami na Balearach są niewielkie. Umożliwia to łatwe i dość dowolne planowanie rejsów – od długich przebiegów, po kilkugodzinne. Wyjątkiem jest NW wybrzeże Majorki z jednym tylko portem Puerto de Soller oraz N wybrzeże Menorki z Puerto Fornells i N wybrzeże Ibizy w ogóle bez portów. Tę okoliczność należy koniecznie uwzględnić planując rejs w tamte regiony.

Jeśli kogos interesuje czarter jachtów na Balearach to dobrze wiedzieć, że porty, to w większości nowoczesne, bardzo dobrze wyposażone mariny. Czyste łazienki, prysznice i toalety oraz restauracje są standardem. W wielu marinach istnieją możliwości dokonywania nawet poważnych napraw, włącznie z wyjęciem jachtu z wody. W dużych portach ma się wybór między keją publiczną, w sezonie najczęściej mocno zatłoczoną, ale tania, a eleganckim, za to drogim nabrzeżem klubowym. Zawsze dobrym wyjściem, jeżeli pogoda pozwala, jest darmowe kotwiczenie na redzie. Tu oczywista, ale ważna uwaga: zawsze należy mieć ze sobą ponton z silnikiem.

Palma de Mallorca. Flota Alborana.

Tradycyjnych portów rybackich na Balearach prawie już nie ma, za to pod dostatkiem jest romantycznych kotwicowisk w pięknych i malowniczych zatokach. Ponieważ życie na Balearach kształtowane jest głównie przez turystykę (52% obrotów; tylko 10% przypada na przemysł – reszta to gospodarka rolna i pozostałe usługi), morze jest tam bardzo czyste, a załogi jachtów są szczególnie uprzywilejowane, mogąc korzystać z kąpieli w krystalicznej wodzie dalej od brzegów i pełnych w lecie plaż.

Możliwości zaopatrzenia w sezonie są bardzo dobre – w każdym porcie można otrzymać wszystko, czego załoga może potrzebować, od artykułów spożywczych po lekarstwa. W wielu zatokach znajdują się małe bary i kioski z najbardziej podstawowymi towarami spożywczymi. Poza sezonem, gdy hotele zamykają swoje podwoje, czyni to również wiele supermarketów - ale nie wszystkie. Otwarte pozostają także małe sklepiki, w których niczego nie brakuje. Bary i kioski plażowe są poza sezonem z reguły nieczynne.

Grzechem byłoby nie zwiedzić interioru Balearów. Różnorodność natury, życie i zwyczaje miejscowej ludności oraz zabytki kultury, to tylko niektóre powody do odwiedzenia wnętrza wysp. Liczne i niedrogie możliwości wypożyczenia samochodu, dobrze rozbudowana sieć autobusowa oraz nieduże odległości zapraszają do interesujących wypadów w głąb lądu.

Klimat Balearów

Baleary, leżące w basenie zachodniego Morza Śródziemnego, miedzy 38°35’ a 40°10’ szerokości geograficznej północnej, znajdują się wprawdzie bliżej równika niż Polska i słońce świeci tu 300 dni w roku, a średnia wilgotność powietrza wynosi 70% - jednak to nie wystarcza aby zanikła różnica między latem a zimą.

Lato na Balearach jest suche, gorące, z małą ilością opadów i pięknym, bezchmurnym niebem. Dzieje się tak, ponieważ w okresie letnim, nad południowym Morzem Śródziemnym utrzymuje się pas wyżów subtropikalnych, stabilizujących warunki pogodowe Balearów. Zimą cofają się one na południe, nad Saharę. Skutkiem jest wolna droga dla niżów atlantyckich, które ”ocierając” się o Baleary, przynoszą większość opadów w tym regionie. Jednak, z powodu wysokiej temperatury wody (rzadko spada poniżej 14°C) zima na Balearach jest krótka, łagodna i ciepła. Dni o temperaturze 20°C nie są rzadkością, a 10°C to już wyjątki. Zimę na Balearach można porównać z ”gorszym” latem nad Bałtykiem.

Także pomiędzy poszczególnymi wyspami Balearów istnieją różnice klimatyczne. Majorka, a zwłaszcza jej północne wybrzeże i Menorka, to klimat śródziemnomorski. Ibiza i Formentera odznaczają się klimatem subtropikalnym. Średnia letnia temperatura Majorki wynosi 33°C. Na Menorce średnia temperatura lata to 24°C, na Ibizie 30°C. Te walory czynią Baleary obszarem urlopowym atrakcyjnym przez cały rok, także dla żeglarzy.

Jednak nawet wytrawne ”wilki morskie” mają respekt przed warunkami panującymi czasem na obszarze zachodniego Morza Śródziemnego, a więc i na Balearach. Sztormy w lecie są rzadkością, ale lokalne niże i burze, zależne od miejscowych warunków geograficznych, a przez to trudne do przewidzenia, szczególnie częste na Majorce od września, potrafią w bardzo krótkim czasie spowodować wiatr o sile 8°B i bardzo wysoką falę. Silne wiatry, jak Vendavels, Scirocco lub Levante pojawiają się częściej w okresach przejściowych, tzn. wiosną oraz jesienią i często osiągają siłę sztormu. Mistral (w Hiszpanii zwany Tramontana) może wiać w przeciągu całego roku.

Poza tym każdy przylądek ma swoje ”własne wiatry”, dla niego charakterystyczne. Prawie ze stuprocentową pewnością można powiedzieć, że w zatoce Polensa i Alkudia, na NE krańcu Majorki, zawsze wieje z północy, a w Palmie z południa. Na Menorce dominują wiatry północne - wpływ Mistralu, wiejącego z Golfe du Lion, który także w lecie może osiągnąć siłę sztormu. Ten silny wiatr i dużą falę odczuwa sie często również na północnym wybrzeżu Majorki. Przed południowym Scirocco także należy mieć się na baczności.

Mistral, wiejący z NW i południowy Scirocco wiejący z Afryki, to dwa bardzo ważne dla Balearów wiatry. Mistral ma duże znaczenie nie tylko dla samych Balearów, ale również dla dróg dotarcia do nich z kierunków N, NE i E.

Nawigacja na Balearach

Nawigacja na Balearach nie przedstawia większych trudności i nie różni się od tej z “naszych” akwenów, a nawet jest łatwiejsza niż np. na Morzu Północnym, ponieważ pomija się minimalne pływy. Zapomnieć jednak trzeba o znanym z naszych akwenów żeglowaniu od pławy do pławy - tych będziemy szukać na Balearach na próżno. Jedynie większe porty, jak Mahón lub Palma oraz szczególnie trudne podejścia, jak do Cala Addaya, są w nie wyposażone.

Wody przybrzeżne, poza niewieloma wyjątkami, są zasadniczo wolne od zasadzek w postaci płycizn, podwodnych skał i mielizn. Nie znaczy to jednak, ze należy podchodzić zbyt blisko do brzegów. Odbijająca się od stromych skał fala krzyżuje się z falą nadchodzącą od morza, mocno się wypietrzając i powoduje mocne kołysanie.

Na lądzie znajduje się wystarczająco dużo łatwych do zidentyfikowania punktów orientacyjnych - z wyjątkiem południowego wybrzeża Menorki. Przypomina ono wysoki próg skalny, z niezliczonymi pęknięciami i wcięciami, bardzo do siebie podobnymi. Odnalezienie tu wejścia do właściwej zatoki może być problemem, jeżeli nie znamy dokładnie swojej pozycji.
 
Żegluga nocna także nie sprawia problemów. Liczne latarnie morskie dobrze wyznaczają drogę, chociaż w jednym wypadku trzeba szczególnie uważać, a mianowicie: latarnia Cabo Formentor Bl(4)20s na Majorce i latarnia Cabo Nati Bl(3 +1)20s na Menorce, mają prawie identyczną charakterystykę. Pomyłka przy podejściu od północy, w ciężkiej pogodzie, może być fatalna w skutkach.

Uważać należy również na często nawet daleko od brzegu łowiących rybaków. Ich małe łodzie nie zawsze niosą światła pozycyjne. Z wyjątkiem wybrzeży północnych, na wszystkich wyspach znajduje się wystarczająco dużo portów, w których można się schronić w razie złej pogody. Jednak przy wiatrach z S i SW uwaga na ”Fenómeno rissaga”, na które są narażone długie i wąskie, otwarte na SW porty i zatoki.

Za tydzień kolejna część artykułu, w której znajdą się informacje o wiatrach panujących na Balearach.