Fok jest najmniejszym żaglem, zaś zlokalizować go można zwykle najbliżej dziobu, choć nie zawsze jest to normą – jeżeli bowiem jednostka posiada na przednim maszcie więcej, niż jeden żagiel, fok będzie tym, który znajduje się najbliżej masztu, zaś bliżej dziobu będą latacz, kliwer i bomkliwer, czyli sztaksle (sztakslem, czyli żaglem montowanym do sztagu, jest również fok).

W praktyce jednak, najczęściej spotyka się ożaglowanie trójkątne, zwane Marconi, na które składają się dwa żagle: grot (większy i umiejscowiony bliżej rufy) oraz właśnie fok (mniejszy, bliżej dziobu). Fok, mimo, że jest skromniejszych rozmiarów, jest bardzo ważnym żaglem, ponieważ nadaje łódce sterowność, podczas gdy grot odpowiada głównie za prędkość. Jeśli więc chcemy manewrować precyzyjnie, powinniśmy używać właśnie niepozornego, ale skutecznego foka.

Rys. Maciej Buś

Wygląd i konotacje

Fok jest z reguły żaglem trójkątnym, mocowanym na przednim sztagu, czyli na stalowej linie, ciągnącej się od dziobu do topu masztu. Istnieją również foki czworokątne, montowane zwykle na żaglowcach rejowych.

Słowo fok generuje szereg pochodnych, wprowadzających niekiedy sporo zamieszania. Maszt, na którym zamocowany jest fok, zwany jest fokmasztem, oczywiście pod warunkiem, że dana jednostka posiada co najmniej dwa maszty.

Liny, za pomocą którego zawiadujemy fokiem, nazywane są szotami foka, co z jakichś powodów wywołuje u początkujących żeglarzy poplątanie języka. Aby bowiem wykonać zwrot, należy wydać członkom załogi polecenie np. „prawy foka szot luzuj, lewy foka szot wybieraj”. Nic prostszego? Teoretycznie tak, jednak 95 proc. młodych żeglarzy woła „szoka fot”, co tradycyjnie skutkuje karnym szorowaniem garów, a przynajmniej kilkoma wesołymi komentarzami.

W żeglarstwie istnieje również coś takiego, jak bryfok – duży, smukły, prostokątny żagiel rejowy, stosowany na pełne wiatry o średnim nasileniu, a także sztafok – duży, trójkątny żagiel, występujący na dużych żaglowcach, umiejscawiany najbliżej fokmasztu i, zapewne dla ułatwienia, zwany niekiedy foksztakslem.

Etymologia

Słowo fok pochodzi z języka holenderskiego i posiada dość ciekawą etymologię; wywodzi się ona częściowo od słowa „focke”, oznaczającego „mały żagiel na dziobie” lub „trójkątny kawałek ziemi”. Co ciekawe, to samo słowo oznacza też… „duży nos” lub „okulary”. O ile jeszcze, patrząc na fok, porównanie do nosa można zrozumieć, o tyle okulary wydają się być całkowicie błędnym tropem… do czasu. Jeżeli bowiem weźmiemy pod uwagę fakt, że w czasach świetności żaglowców okulary pomagały widzieć i noszono na specjalnym drążku, trzymanym przed oczami, zaś fok jest pomocniczym żaglem, który montuje się na wysięgniku, porównanie przestaje być całkiem bez sensu.

Źródło:
http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/fok2
http://marynistyka.pl/jachty-zaglowe/128-budowa-i-rodzaje-ozaglowania.html
http://www.zobaczycmorze.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=48:sownik-terminow-eglarskich&catid=24:vademecum-zawiszaka&Itemid=51
https://pl.wikipedia.org/wiki/Bryfok
https://pl.wikipedia.org/wiki/Sztafok