Jak podaje popularna szanta, są to „sznurki od tych szmat”, czyli miękkie liny (lub, na większych jednostkach, łańcuchy), za pomocą których kontrolujemy ustawienie żagli.

Rys. Maciej Buś

Szoty zaliczane są do tzw. olinowania ruchomego i przymocowane są do dolnego, tylnego rogu żagla, zwanego przez to rogiem - a jakże - szotowym.

Szot biegnie od żagla w kierunku rufy, w dół pokładu. Do żagla przymocowany jest węzłem (oczywiście szotowym), zaś człowiek, znajdujący się na wolnym końcu szota i operujący nim to tak zwany szotmen.

Szotowe opcje

W jaki sposób żagiel łączy się z szotem? O ile róg szotowy żagla nie jest przymocowany do żadnego drzewca (bomu), szot mocuje się na nim do specjalnego otworu, zwanego uchem szotowym. Niekiedy stosowana jest para szotów, zamocowana symetrycznie na dolnych rogach żagla. Wówczas zwykle jeden z szotów jest wybierany, a drugi luzowany, w zależności od aktualnego halsu. Wyjątek stanowią tu żagle rejowe, gdzie pracują zawsze oba szoty (prawy i lewy). Jeżeli natomiast żagiel mocowany jest do bomu, szot przywiązuje się do tak zwanego noku, czyli do wolnego końca bomu.

Żeby nie było zbyt prosto, istnieje również wynalazek zwany kontraszotem. Możemy go spotkać na przykład w żaglach sztakslowych (trójkątnych, rozpinanych na sztagu), które oprócz szotów, biegnących ku rufie, posiadają kontraszoty, biegnące w kierunku dziobu.
Kontraszot, poza wprowadzaniem zamieszania, posiada również inną funkcję – ma zapobiegać niekontrolowanemu przechylaniu się sztaksla na przeciwną burtę. Kontraszoty przydają się również, gdy płyniemy bardzo pełnym kursem i obawiamy się gwałtownego, acz niezamierzonego zwrotu przez rufę - wówczas możemy stabilizować położenie grota właśnie używając kontraszota.
Kontraszoty znajdują się także na żaglach rejowych, gdzie jednak służą głównie do „sprzątania żagli”, czyli podciągania ich rogów szotowych do góry.

Alternatywne znaczenia

Słowem szot określa się w marynarce wojennej ścianę nadbudówki lub pomieszczenia, znajdującego się wewnątrz statku. Przednia ściana takiego pomieszczenia nazywana jest przez to przednim szotem, czyli forszotem.

Szot to także afrykańskie, płytkie, słone jeziorko – lub to, co niego zostało pod afrykańskim słońcem, czyli wyschnięte i popękane dno.
Szot jest również bardzo popularnym nazwiskiem, spotykanym zarówno w Polsce, jak i w innych krajach europejskich.

Etymologia

Szot jest spolszczoną nazwą angielskiego słówka sheet, kojarzonego bardziej z łóżkiem, niż z żeglarstwem, i nie jest to do końca mylny trop.
Sheet pochodzi mniej więcej z końca XIII wieku i jest skrótem od sheet-line, wywodzącego się z kolei od sceatline. Sceatline pochodzi zaś od słówka scéata, oznaczającego dolną część żagla, albo kawałek materiału (z tego samego korzenia wywodzi się też angielskie słowo sheet, oznaczające prześcieradło).

Szot podobnie brzmi też po holendersku - schoot czy po niemiecku - Schote.

Three sheets in the wind

Angielski zwrot “three sheets in the wind”, czyli trzy szoty na wietrze, oznacza mniej więcej tyle, co “pijany, jak bela”, czyli bardzo pijany. Co ciekawe, dawniej na Wyspach Brytyjskich obowiązywała nieoficjalna skala pijaństwa, gdzie one sheet oznaczało, że ktoś był na lekkim rauszu, zaś three sheets oznaczało „całkowicie pijany”.

Dlaczego na trzech sheets się kończy? Być może żaden Angol nie był w stanie więcej wypić. W rzeczywistości jednak skala pochodzi od najbardziej popularnego typu ożaglowania, gdzie występują dokładnie trzy szoty (dwa od foka i jeden od grota). Jeżeli więc wszystkie trzy są „na wietrze”, czyli są luźne, łódź kołysze się bezładnie, jak pijany żeglarz.

Najwcześniejsze użycie tego zwrotu zanotowano w 1821 roku, w Real Life Pierce Egan w Londynie, zaś w niezapomnianej Wyspie Skarbów Długi John Silver mówi "Maybe you think we were all a sheet in the wind's eye. But I'll tell you I was sober; "

Co ciekawe, istnieje też alternatywna hipoteza, łącząca three sheets z… holenderskim wiatrakiem. Wiatraki posiadały bowiem cztery skrzydła (łopaty), uzbrojone w płócienne żagle. Kiedy trzy z czterech żagli były ustawione na wiatr, mechanizm był mocno wytrącony z równowagi, zaś cały wiatrak trząsł się i kołysał, jak pijak (choć już niekoniecznie żeglarz).

Żródła:

http://www.ezagle.republika.pl/s.htm
http://www.zgora.pl/ZHP/zhp/slownik.htm
https://pl.wikipedia.org/wiki/Szot
https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C4%99ze%C5%82_szotowy
http://mediainformacyjne.com/39/Slownik%20zeglarski.html
http://www.phrases.org.uk/meanings/three-sheets-to-the-wind.html
http://www.nytimes.com/1994/12/19/opinion/l-what-three-sheets-to-the-wind-means-141275.html