Szturwał

Szturwał jest urządzeniem sterowym, a właściwie - całym mechanizmem. Mimo, iż jest to patent genialny w swej prostocie, wywołuje on na forach zażarte dyskusje, dotyczące  sterociągów, popychaczy oraz przeciwstawnie nagwintowanych ślimacznic. Czym zatem jest ów mityczny szturwał - i czy mieliśmy szansę spotkać się z nim osobiście?

Definicja

Zanim przejdziemy do bardziej precyzyjnych ustaleń, zdefiniujmy, gdzie w ogóle przydaje się szturwał; otóż, jest on jednym z możliwych rozwiązań, mających na celu usprawnienie pracy koła sterowego.

Szturwał ma postać poziomego wału, na który nawinięta jest lina (lub łańcuch), połączona z kołem sterowym i przenosząca jego ruchy na wychylenie płetwy sterowej. Szturwały umieszczane bywają albo na rufie, albo na śródokręciu. 

Proste? Teoretycznie tak. Dopóki nie zagłębimy się w szczegóły, gdzie zwykle czyha rogaty gościu.

Wynalazek pana Daviesa

Szturwał funkcjonuje również pod nazwą „mechanizm Daviesa”, chociaż nie wszyscy są zgodni co do faktu, że określeń tych można używać jako synonimów.

Wszystkiemu winna jest zawiła definicja, mówiąca, że „mechanizm Daviesa polega na zastosowaniu przeciwskrętnie nagwintowanej osi obrotu koła sterowego oraz zamocowania na niej suwaków połączonych cięgnami do ramion płetwy sterowej”.

No i tu zaczyna się zabawa: ponieważ większość tego typu opisów dostępna jest w języku angielskim, puryści językowi zaczynają dzielić włos na czworo i usiłują precyzować, czy aby na pewno są to cięgna, bo może jednak sterociągi? Albo czy suwaki to przypadkiem nie powinny być popychacze? I tak dalej.

Żeby było jeszcze ciekawiej, istnieją tacy, którzy szturwałem nazywają cały mechanizm sterujący, łącznie z kołem sterowym, albo wręcz samo koło, co już zdecydowanie jest nadużyciem.

Jak to działa?

Biorąc pod uwagę zamieszanie wokół nazewnictwa poszczególnych elementów - zaskakująco sprawnie. Żeby to sobie zobrazować, weźmy ołówek i nawińmy na niego kawałek sznurka. 

Obracając ołówek wokół jego osi sprawiamy, że końce sznurka przemieszczają się. Jeśli wyobrazimy sobie, że do tych końców przymocowano elementy wychylające na boki płetwę sterową, zrozumiemy, w jaki sposób ruch obrotowy koła sterowego przetransferowany zostaje w stopień wychylenia płetwy.

Etymologia

Słówko szturwał brzmi jakby z germańska, jednak nie wywodzi się bezpośrednio od naszych zachodnich sąsiadów.

W rzeczywistości zawdzięczamy je Holendrom, a protoplastą naszego szturwału był holenderski stuurwal, czyli… mechanizm przypisywany panu Daviesowi.  

Żeby było jeszcze weselej, we współczesnym holenderskim stuurwal oznacza… kierownicę. Tak, tę w samochodzie. To może tłumaczyć, skąd wziął się pomysł, by szturwałem nazywać koło sterowe.